Februari 2024

Inkoopmanagers wereldwijd meer positief gestemd

De verwachtingen van inkoopmanagers over de verwachte handel zijn positiever dan afgelopen maanden. De pmi index staat wereldwijd op groei met 51,0 (algemeen) en 50,0 (maakindustrie). Hoewel de index in de eurozone nog onder de 50 staat (47,9), is ook hier het sentiment positiever. De inkoopmanagers in China geven een 52,6; in de VS een 52,3; in het VK 52,5 en in Japan 51,1. Alleen de inkopers in Rusland leveren een stuk optimisme in; al staat de pmi hier nog op 52,4. Ook in Nederland is de verwachting van inkopers beter dan de afgelopen maanden: 48,9.

IMF verwacht groei wereldeconomie van 3,1%

Het IMF verwacht dat de wereldeconomie dit jaar met 3,1% zal groeien. Het fonds is optimistischer over de Chinese economie. Door hogere overheidsinvesteringen zal de groei in 2024 hier naar verwachting uitkomen op 4,6%. In India wordt een economische groei van 6,5% verwacht en in de VS van 3,9%. In de EU groeit de economie dit jaar slechts met 0,9%. Voor volgende jaar wordt meer verwacht: 1,7%. In 80% van de landen wereldwijd zal de inflatie dit jaar verder dalen. Als de inflatie sneller daalt dan verwacht, zullen centrale banken hun rente sneller verlagen en kan de groei hoger komen te liggen dan het IMF nu verwacht.

Bedreiging 1: strijd

Inmiddels moet Europa en de wereld niet alleen rekening houden met oorlog in Oekraïne en Gaza maar ook met dreigende oorlog in het hele Midden-Oosten en delen van Afrika. Er is inmenging van de VS, het VK en deels ook Nederland. De wereldvrede lijkt aan een zijdedraad te hangen. Volgens de Amerikaanse buitenlandminister Blinken maakt het Midden-Oosten de gevaarlijkste fase in meer dan vijftig jaar door. Volgens de Nederlandse NAVO-admiraal Rob Bauer moeten niet alleen de NAVO-legers maar de samenleving zich voorbereiden op een nieuw onvoorspelbaar tijdperk. Ook de Franse president Emmanuel Macron stelt dat Frankrijk zich beter moet voorbereiden op crises in een wereld, die wordt verscheurd door oorlogen. De Europese regeringsleiders hebben nog eens 50 miljard euro steun toegezegd aan Oekraïne. Macron: “We kunnen Rusland niet laten winnen.”

Bedreiging 2: klimaat

ECB-bestuurder Frank Elderson vindt dat centrale bankiers zich niet kunnen veroorloven hun kop in het zand te steken voor klimaatverandering. Overstromingen, bosbranden, droogte, verwoestijning, immigratie en zelfs oorlogen die daarvan het gevolg kunnen zijn, raken aan de taken van de ECB. Die taak is het bewaken van de prijsstabiliteit en koopkracht van Europeanen. De ECB kan en moet zich niet beperken tot renteverhoging dan wel -verlaging. Volgens Elderson moet de ECB beter kijken aan wie zij krediet verschaft om zo voedsel en energie betaalbaar te houden. In de eurozone heeft de gigantisch gestegen prijs voor energie een grote rol gespeeld bij de inflatie en de economische ontwikkeling. De huidige energietransitie leidt tot stijging van de vraag naar metalen, die op zijn beurt zal leiden tot prijsstijging van allerlei grondstoffen. Volgens het Franse Institut Rousseau is er in de EU €360 miljard per jaar aan extra investeringen nodig om in 2050 klimaatneutraal te worden; ruim 70% daarvan is publiek geld.

Bedreiging 3: vergrijzing

De afgelopen jaren voerde de ECB historische renteverhogingen door, om de inflatie terug te brengen van bijna 11% (herfst 2022) naar 2,8% nu. De ECB spreekt van prijsstabiliteit bij 2% inflatie en houdt momenteel haar belangrijkste rente op een hoge 4% uit angst voor terugkeer van de inflatie. Het is een angst die groter is dan de angst voor recessie. Tegelijkertijd eisen Europese werknemers hogere lonen. In Duitsland staakte het spoorwegpersoneel al een aantal malen omdat ze een kortere werkweek willen en meer salaris. Veel lonen zijn ten opzichte van de inflatie niet voldoende gestegen. Daarnaast is de vraag naar personeel in Europa nog altijd erg hoog door de oplopende vergrijzing, waardoor medewerkers zich een staking kunnen permitteren.

Toeleveringsketen verschuift

De VS, het VK en Europa willen sinds corona hun toeleveringsketens minder afhankelijk maken van China. Veel bedrijven verhuisden hun zaken naar Zuidoost-Aziatische landen als Maleisië, Vietnam en Indonesië. In 2017 was China nog goed voor ruim 22% van de Amerikaanse import; in 2022 was dat nog maar 16,5%. De import uit Vietnam steeg in de VS met meer dan 25%. Tegelijkertijd bloeide de handel tussen Vietnam, Maleisië en Indonesië eveneens op. De export van China naar deze landen groeide in vijf jaar met 70%. De handelsrelatie tussen China en de VS is een driehoeksrelatie geworden met vooral Vietnam en Mexico als wisselende partner.

Spoor-, weg- en zeeblokkades

Houthi rebellen, spoorstakingen en boerenacties: ze zorgen voor vertragingen in het transport van goederen. 50% van het containervervoer naar Rotterdam vaart via de Rode Zee waar de Houthi rebellen de scheepvaart bedreigen. Onder normale omstandigheden passeert 15% van het mondiale scheepvaartverkeer langs deze route. Omvaren rond Afrika drijft de prijs van het vervoer, die al flink steeg gedurende de coronajaren, verder op. Ook voor China is de Rode Zee handelsroute van groot belang. Enerzijds voor de export naar Europa, anderzijds vanwege hun belang van olie uit het Midden-Oosten. De spoorwegstaking van de Duitse arbeiders en de boerenprotesten in België en Frankrijk zorgen eveneens voor vertragingen en daarmee stijgende kosten.

Hoge overheidsschulden en klimaattransitie

De overheidsschulden zijn in veel landen geëxplodeerd. In de VS is deze opgelopen tot 122% van het bbp (31 duizend miljard euro); in Italië tot 144% van het bbp en in Frankrijk tot 110%. De Europese schuld is nog altijd ruim lager dan die in de VS en Japan. Voor de klimaattransitie is het nodig dat de EU meer schulden maakt; tenzij de opkomst van rechts populistische partijen zo groot wordt en deze rechtse golf een groen beleid in het Europees Parlement zal belemmeren. Als de extreemrechtse partij AfD in Duitsland aan de macht komt, belooft deze aan te sturen op een ‘Dexit’: vertrek uit de Europese Unie.

Duitse economie geplaagd door strenge regels

Hoewel de inkoopmanagers in Duitsland minder negatief zijn dan eind vorig jaar verwacht de werktuigmachine-industrie dit jaar een productiedaling van iets minder dan 3%. Groeisectoren zijn in Duitsland elektromobiliteit, windenergie, medische technologie, lucht- en ruimtevaart en defensie. Veel sectoren wijzen de vele regels en wetten, waaraan bedrijven moeten voldoen, aan als oorzaak voor belemmering van productiegroei.

Nederlandse machine-industrie grootste trekker

Het ondernemersvertrouwen in Nederland is aanzienlijk hoger dan de afgelopen maanden en een veel producenten verwachten dat hun productie dit jaar groeit. Fabrikanten in de elektrotechnische en machine-industrie waren in januari het meest positief. Een steuntje in de rug zijn de dalende energieprijzen. Begin november was de groothandelsprijs van aardgas zo’n 50 euro per megawattuur (MWh). In januari is de prijs gedaald naar 28 euro per MWh. Toch zijn de Europese gasprijzen nog altijd veel hoger dan in de VS. Door dit prijsverschil blijven investeringen in Nederlandse en Europese productielocaties de komende jaren naar verwachting onder druk staan. Na sluiting van aluminiumfabriek Aldel; heeft deze maand zinkproducent Nyrstar in Budel zijn activiteiten op een waakvlam gezet, vanwege de hoge energiekosten. Chipmachinefabrikant ASML waarschuwt de overheid dat zij, als ze niet de juiste mensen uit het buitenland kunnen aantrekken, zij haar toekomstige groei naar het buitenland verplaatst.

Verdere beperking import staal drijft prijs op

De EU beperkt de invoer van ruwijzer van Russische oorsprong als onderdeel van het nieuwe sanctiepakket. In 2024 is het quotum 1,14 miljoen ton; in 2025 nog slechts 700.000 ton en in 2026 is de invoer van ruwijzer uit Rusland verboden. Invoer van staven is vanaf 1 april 2024 verboden. De quota die eerder zijn ingevoerd voor plaattaal blijven gelden tot 2028. De prijzen van staal blijven naar verwachting zowel in de VS als in Europa hoog en kunnen mogelijk nog wat stijgen. Een en ander heeft te maken met de stijging van kosten voor productie. De prijzen van schroot, ijzererts en energie zijn gestegen. Een ton ijzererts kost inmiddels ruim $130. Een andere factor die meespeelt, is de invoering van het Carbon Border Adjustment Mechanisme (CBAM) in Europa. Voor import van producten waarbij koolstof is vrijgekomen, moet extra betaald gaan worden. Ook de uitstootemissies van het transport worden meegewogen bij het vaststellen van CBAM. CBAM wordt momenteel met proefberekeningen geïntroduceerd en treedt op 1 januari 2026 in werking. Meerdere hoogovens in Europa hebben hun staalproductie dit jaar weer opgestart en/of verhoogd.

Beurzen

• 6 t/m 9 februari VSK 2024, Jaarbeurs Utrecht
• 15 februari Zoller: Ready for Industry 4.0 TMS, Langenfeld (D)
• 12 t/m 15 maart Technishow & Esef Maakindustrie Jaarbeurs Utrecht
• 22 maart Techniek & Technologie Vmbo-Mbo Conferentie, Hart van Holland Nijkerk
• 4 april Zie: Zuid-Hollands Industrie Event, Van Nelle Fabriek Rotterdam
• 15 t/m 19 april Tube & Wire, Messe Düsseldorf
• 16 april Clean Event, Mikrocentrum Veldhoven
• 16 april Manufacturing Technology Conference, Koningshof Locht
• 22 t/m 26 april Hannover Messe
• 21 t/m 23 mei, De Nederlandse Metaal Dagen, 's-Hertogenbosch